دانشمندان اکسیژن را در جو سمی سیاره زهره شناسایی کردند - مجله گرگانلند

اکسیژن حدود 21 درصد از جو زمین را تشکیل می دهد و بقیه هوایی که در آن نفس می کشیم عمدتاً از نیتروژن است. بیشتر موجودات زنده، از جمله ما انسان ها، برای زنده ماندن به اکسیژن احتیاج دارند.

سیاره زهره اما در منظومه شمسی داستانی کاملا متفاوت دارد. جو غلیظ و سمی آن از دی اکسید کربن (96.5 درصد) به همراه مقادیر کمتری نیتروژن و سایر گازهای نادر تشکیل شده است و در آن اکسیژن تقریباً وجود ندارد. در واقع به این علت که زهره نسبت به سیارات دیگر نظیر مریخ کمتر مورد توجه علمی قرار گرفته است، تشخیص مستقیم اکسیژن در آن تا کنون انجام نشده بود.

حالا اما دانشمندان در پروژه ای مشترک میان سازمان فضایی ناسا و مرکز هوافضای آلمان توانسته اند با استفاده از یک تلسکوپ فروسرخ، اکسیژن اتمی را در لایه نازکی که بین دو لایه جو زهره قرار گرفته است، شناسایی نمایند. این اکسیژن اتمی، که از یک اتم اکسیژن تشکیل شده است، با اکسیژن مولکولی که از دو اتم اکسیژن تشکیل شده و قابل تنفس است، فرق دارد.

ونوس، با نام فارسی آن زهره یا ناهید، نزدیک ترین همسایه زمین است. این کره از نظر ساختار مشابه کره زمین، اما کمی کوچک تر از آن است. این سیاره جوی به شدت غلیظ و سمی دارد که گرما را حبس می نماید و به همین دلیل دمای این سیاره به 471 درجه سانتی گراد می رسد. این حرارت به میزان ای است که می تواند سُرب را ذوب کند.

هاینز-ویلهلم هوبرز، فیزیکدان در مرکز هوافضای آلمان و نویسنده اصلی این مطالعه، در این باره گفت: جو زهره بسیار متراکم و ترکیب آن نیز بسیار متفاوت از زمین است. جو غلیظ باعث می گردد گرما در نتیجه اثر گلخانه ای به دام بیافتد و از این جهت زهره، دستکم برای حیات موجوداتی که در زمین می شناسیم، سیاره مهمان نوازی محسوب نمی گردد.

به گفته محققان اکسیژن در روز این سیاره به وسیله تابش فرابنفش خورشید فراوری می گردد. این تابش خورشیدی دی اکسید کربن و مونوکسید کربن اتمسفر را به اتم های اکسیژن و سایر مواد شیمیایی تجزیه می نماید.

هلموت ویز مایر، اخترفیزیکدان در موسسه ماکس پلانک و یکی از نویسندگان این مطالعه، در این باره می گوید: تشخیص وجود اکسیژن اتمی در زهره، اثبات مستقیمی برای عمل فتوشیمی (که به وسیله تابش فرابنفش خورشیدی ایجاد می گردد) به شمار میرود.

او اضافه نمود: بر روی زمین، لایه ازن استراتوسفر ما که از حیات محافظت می نماید نمونه ای شناخته شده از این فتوشیمی است.

در زهره و تا ارتفاع 65 کیلومتری از سطح سیاره ، لایه ای از ابرهای حاوی اسید سولفوریک وجود دارند که با بادهایی طوفانی در خلاف جهت چرخش سیاره آن را درمی نوردند. 55 کیلومتر بالاتر از این ابرها، بادهای قوی دیگری وجود دارند که این بار در همان جهت چرخش سیاره می وزند.

دانشمندان دریافتند که اکسیژن یافت شده بین آن دو لایه طوفانی، یعنی در ارتفاعی در حدود 100 کیلومتری از سطح زمین متمرکز شده است. دمای این اکسیژن ها از حدود منفی 120 درجه سانتیگراد در سمت روز سیاره تا منفی 160 درجه سانتیگراد در سمت شب آن ثبت شده است.

روش هایی که قبلا برای تشخیص اکسیژن در جو سیاره زهره استفاده می شد غیرمستقیم بود و بر پایه میزان گیری مولکول های دیگر در ترکیب با مدل های فتوشیمیایی قرار داشت.

اخترشناسان پیشتر در ابرهای اسیدی زهره گازی به نام فسفین را کشف نموده بودند که نشان می داد این سیاره غیرقابل سکونت می تواند از حیاتی فرازمینی برخوردار باشد.

اتحاد جماهیر شوروی سابق و ایالات متحده در دهه های 70 تا 90 میلادی ماموریت های اکتشافی متعددی را برای زهره انجام دادند، اما پس از آن سال ها توجهات عمدتا به منطقه ها دیگر در منظومه شمسی جلب شده بود.

سازمان فضایی آمریکا، ناسا، سال گذشته اعلام نموده بود پس از سه دهه میخواهد بار دیگر فضاپیماهایی به آسمان سیاره زهره اعزام کند تا اتمسفر این سیاره را آنالیز نمایند. این دو فضاپیما که داوینچی پلاس و وریتاس نام دارند قرار است در سال های پایانی دهه بیست به سیاره زهره ارسال شوند.

نتایج مطالعه تازه در نشریه علمی Nature Communications منتشر شده است.