باید ها و نبایدهای تغذیه ای در بچه ها زیر یک سال - مجله گرگانلند

مشخصات رژیم غذایی شیرخواران به تناسب مرحله تکامل مهارت های حرکتی-دهانی تغییر می نماید. در خاتمه ماه ششم تغذیه با مواد نرم آبکی آغاز می گردد. مصرف گندم، غلات مخلوط، آب مرکبات و عسل در این سن ممنوع است.

با پوره آغاز کنیم

از 6 تا 8 ماهگی خوراندن تدریجی پوره ها و غذاهای له شده از جمله آبمیوه بدون شکر، میوه های پخته و پوره شده، گوشت پخته و پوره یا نرم شده و ماست ساده آغاز می گردد. غذاهای غیرمجاز در این سن، غذاهای دریایی، تخم مرغ، گوجه فرنگی، رب گوجه فرنگی و عسل و ادویه جات است.

نون خور شدم

در ماه های 9 تا 11، سایر غلات مانند گندم، نان، سیب زمینی، ماکارونی و زرده تخم مرغ سفت شده به رژیم غذایی اضافه نموده می گردد. سبزی های خام، انواع مغز ها و دانه ها و عسل همچنان غیرمجاز است.

یکساله ها تخم مرغ

در خاتمه 12 ماهگی تخم مرغ کامل (5 عدد در هفته)، آب مرکبات و شیرگاو پاستوریزه به رژیم غذایی کودک اضافه می گردد.

کره یادت نره

پس از یک سالگی روزانه حدود 10 گرم کره به منظور رشد بهتر و تامین انرژی کافی به غذای کودک اضافه نموده می گردد. مصرف بادام زمینی و بادام هندی تا 3 سالگی همچنان غیرمجاز است.

چقدر باید بخورم؟

اندازه سهم غذایی که به کودک داده می گردد اهمیت زیادی دارد. شیرخوار در یک سالگی به اندازه یک سوم فرد بزرگسال معمولی غذا می خورد. این نسبت تا 3 سالگی به نصف غذای بزرگسالی افزایش می یابد و تا 6 سالگی به حدود دو سوم می رسد. به بچه ها کم سن نباید بشقاب بزرگ غذا داده گردد. هرگاه اندازه غذایی که در ظرف کودک قرار داده می گردد کمتر از غذای والدین باشد این تفکر در او ایجاد می گردد که این اندازه غذا خورده خواهد شد. در نهایت این استراتژی به کودک یاری می نماید غذای خود را با موفقیت و شادی میل کند و در صورت سیر نشدن غذای بیشتری طلب کند.

تنوع یادت نره

از آنجا که بسیاری از بیماری های دوره بلوغ و سنین بالا تر با تغذیه سالم قابل درمان یا پیشگیری هستند، والدین باید از همان ابتدا روش تغذیه سالم را به بچه ها بیاموزند. پیشنهادهای تغذیه ای بچه ها مشابه همان روش هایی است که برای افراد بالغ توصیه می گردد. بچه ها باید از رژیم غذایی متنوع استفاده نمایند تا انرژی و مواد مغذی لازم را برای رشد و شادابی خود به دست آورند.

چربی ها را کنترل کنید

چربی و روغن مصرفی در رژیم غذایی، نباید از 30 درصد انرژی کل رژیم غذایی روزانه تجاوز کند. فقط 10 درصد از انرژی کل رژیم غذایی باید از خوردن چربی های اشباع تامین گردد. کلسترول مصرفی نباید بیشتر از 300 میلی گرم در روز باشد. بهتر است بیشتر از کربوهیدرات های پیچیده یعنی مواد نشاسته ای استفاده گردد و از مصرف کربوهیدرات های ساده یا تصفیه شده مثل قند و شکر تا حد امکان پرهیز گردد. خوردن مواد قندی و شیرین نماینده های مصنوعی برای بچه ها مناسب نیست. سبزی ها و میوه ها به عنوان منبع سرشاری از ویتامین ها، مواد معدنی و فیبر خام باید به طور مرتب مصرف شوند. از مصرف نمک زیاد و مواد خوراکی و تنقلات شور باید خودداری کرد. مصرف چای، قهوه و نوشابه های کافئین دار هم باید محدود گردد.

غذاهای یاریی را چطور اضافه کنیم؟

شیرمادر در 6 ماه اول زندگی برای رشد روحی و جسمی شیرخواران اهمیت خاصی دارد. ترکیب شیرمادر تامین نماینده نیاز شیرخوار از نظر پروتئین، قند، کالری، ویتامین ها، املاح و مواد معدنی بوده و از نظر عاطفی برترین روابط را بین شیرخوار و مادر برقرار می نماید. ضمناً ترکیبات شیر مادر، شیر خوار را در مقابل بیماری های عفونی، ویروسی، عفونت های دستگاه تنفسی و دستگاه گوارش مصون می دارد. شیرخوار طی مدت تغذیه با شیرمادر نیاز به ماده غذایی دیگری ندارد و تنها تجویز قطره ویتامین A+D از بدو تولد نیاز جسمی او را رفع می نماید.

از 6 ماهگی به بعد شیرخوار علاوه بر شیرمادر برای رشد جسمی به اندازه بیشتری مواد پروتئینی، کالری، املاح و ریزمغذی ها نیاز دارد که به صورت غذای سالم پرانرژی و کم حجم به تدریج برای شیرخوار در نظر گرفته می گردد و همزمان با تکامل مهارت های تغذیه ای شیرخوار، به اندازه آن اضافه نموده تا شیرخوار در عین حال که با مزه های مختلف آشنا می گردد به جویدن نیز عادت کند. آغاز به موقع تغذیه تکمیلی از نظر رشد جسمی مرحله مهمی در زندگی شیرخوار خواهد بود. تغذیه تکمیلی شیرخواران از خاتمه 6 ماهگی آغاز می گردد زیرا شیرخواران علاوه بر شیرمادر به مواد پروتئینی، کالری و ریزمغذی ها مانند آهن، روی و سلنیوم نیاز دارند. شیرخواران در 6 تا 8 ماهگی 70 درصد و تا 12 ماهگی 50 درصد و یک تا 2 سالگی 40 درصد کالری مورد نیاز را از شیرمادر دریافت می نمایند و بقیه انرژی مورد نیاز از غذای تکمیلی دریافت می گردد.

آغاز غذای تکمیلی

غذای یاریی از اولین روزهای 7 ماهگی با توجه به استقبال شیرخوار از یک تا 2 قاشق مرباخوری فرنی آردبرنج که از شیرمادر، آرد برنج و کمی شکر تهیه شده، آغاز می گردد. برای تهیه فرنی باید ابتدا شیر را جوشانده بعد از سردشدن آرد برنج و شکر و در بچه ها کم وزن کمی کره اضافه نمود و معمولا صبح و بلافاصله بعد از شیرمادر به شیر خوار داد. حریره بادام شیرین نیز غذای مناسبی است. 5 عدد بادام را به مدت 5 ساعت خیس نموده، پوست آن را گرفته و کوبید تا نرم گردد. بعد با فرنی آن را مخلوط و به شیرخوار داد.

تعداد قاشق های فرنی را باید به تدریج اضافه نمود و تا 5 تا 8 قاشق مرباخوری ادامه داد. چنانچه شیرخوار در روزهای اول غذا را از دهانش بیرون بریزد طبیعی است. اگر کودک مزه فرنی یا حریره بادام را دوست نداشت می توان روزهای بعد برای طعم بهتر یک حلقه موز یا سیب نرم به آن اضافه نمود. طی ماه هفتم غذای تکمیلی را به 3 بار در روز افزایش داده تا شیرخوار مهارت بیشتری در غذاخوردن پیدا کند و از مزه های مختلف لذت ببرد.

با در نظر گرفتن پایش رشد و وزن کودک، چنانچه رشد وزنی مناسب و در حد طبیعی بود به طور میانه در هر وعده 4 تا 6 قاشق مرباخوری غذا کافی است ولی اگر وزن شیرخوار کمتر از حد طبیعی باشد تا 8 قاشق مرباخوری بیشتر می توان غذا داد.

باید توجه داشت همان قدر که وزن کم باعث نگرانی است چاقی کودک نیز مشکل آفرین است. در صورت چاقی شیرخوار باید برای کودک رژیم غذایی خاص در نظر گرفت و کالری غذا ها را کم کرد. غذای یاریی تهیه شده برای شیرخوار باید در هر گرم حدود یک کیلوکالری انرژی داشته باشد. از هفته دوم ماه هفتم می توان سوپ گوشت برای شیرخوار در نظر گرفت.

ابتدا سوپ سبزیجات (برنج، هویج فرنگی، گشنیز و جعفری) و دو روز بعد ماهیچه اضافه نمود و به مدت دو هفته غذا را صاف نموده و بعد مخلوط یا نرم نموده با قوام فرنی به او داد. برای تنوع سوپ می توان هر بار یکی از انواع سبزی ها، سیب زمینی، کدوحلوایی، کرفس، لوبیاسبز و نخودفرنگی را به غذای کودک اضافه نمود. البته بهتر است سبزی ها را در اواخر طبخ اضافه کنیم تا عطر و ویتامین آن ها درغذا باقی بماند.

در اواخر 7 ماهگی می توان از گوشت مرغ نیز هفته ای دوبار استفاده کرد. بهتر است بدانید ران مرغ بیشتر از سینه مرغ آهن دارد. می توان به سوپ کره یا روغن زیتون نیز اضافه نمود. از هفته سوم این ماه می توان بعد از دادن سوپ 2 تا 3 قاشق مرباخوری ماست شیرین به کودک خوراند.

در این هفته علاوه بر سوپ، باید پوره سیب زمینی و هویج و کدو با کمی آب مرغ یا کره یا روغن زیتون به رژیم غذایی اضافه نمود. پوره می تواند جایگزین فرنی باشد. باید توجه داشت که به غذای کودک به هیچ عنوان نمک و شکر اضافه نگردد. برای مزه دار کردن، در صورت تمایل کودک می توان چند قطره آب لیموترش که محتوی ویتامین C است، استفاده کرد.

ماه هشتم

در این ماه می توان سوپ گوشت غلیظ تر مانند هلیم با انواع سبزی ها، سیب زمینی و کدو تهیه کرد و به عنوان دسر چند قاشق ماست به کودک داد. چنانچه کودک سوپ را دوست داشت خوراندن آن تا دو برابر نیز مجاز است. زرده تخم مرغ پخته و سفت شده را نیز می توان ابتدا به اندازه یک نخود با شیرمادر نرم کرد و به شیرخوار داد و روزانه به اندازه آن اضافه نمود و ظرف 10 روز یک زرده تخم مرغ یک روز در میان یا یک دوم زرده تخم مرغ روزانه با حریره بادام به شیرخوار داد. چنانچه کودک از خوردن زرده تخم مرغ امتناع کند می توان آن را در سوپ رنده کرد.

خوراندن تخم مرغ به صورت عسلی یا نیمرو توصیه نمی گردد. در صورت یبوست کودک می توان از سوپ جو، بلغور، رشته فرنگی و روغن زیتون استفاده کرد. توام با قطره مولتی ویتامین و آهن می توان روزانه پوره میوه هایی مانند سیب، موز، انبه، زردآلو و در صورت یبوست بچه ها پوره هلو، گلابی، آلو و طالبی به کودک داد.

ماه نهم

در این ماه می توان آش های خوشمزه تهیه کرد و حبوبات به سوپ کودک اضافه نمود ابتدا عدس و ماش و نخودفرنگی که هضم آسان تری دارد و در هر وعده یکی از آن ها را اضافه می کنیم بعد انواع لوبیا ها مانند لوبیای قرمز یا سفید به سوپ اضافه می کنیم.

ماه های دهم تا دوازدهم

به تدریج دندان های کودک رویش پیدا می نماید و در ماه دوازدهم تقریبا شیر خوار شش دندان دارد. کودک در این سن می تواند تکه هایی از غذا را بکند و به عقب دهان ببرد. از ماه دهم باید دفعات غذا به 4 تا 5 بار افزایش پیدا نموده و انواع مخلوط با گوشت چرخ نموده عدس یا هویج یا کره و به عنوان دسر ماست برای کودک در نظر گرفت.

در یک سالگی می توان شیر پاستوریزه را ابتدا جوشاند و در رژیم غذایی کودک در وعده صبحانه و عصر با کیک به عنوان عصرانه در نظر گرفت. خوراندن شیر باید از اندازه کم آغاز گردد و بهتر است با لیوان به کودک داد.

چنانچه کودک از مزه شیر استقبال نکرد می توان شیر را با موز، هویج یا عسل مخلوط و به شیرخوار داد. شیر کاکائو به صورت عادت به دلیل تغییر رنگ دندان ها توصیه نمی گردد. عسل نیز ارزش غذایی خوبی دارد و می توان با شیر مخلوط و از یک سالگی به بعد به کودک داد. سفیده تخم مرغ را نیز می توان طبق تمایل کودک به غذا اضافه نمود.

تکه های نرم هویج و سیب زمینی به صورت پوره نرم با کره به عنوان عصرانه و ماکارونی با گوشت چرخ نموده و انواع میوه های نرم گلابی، هلو، سیب، طلابی، موز در دفعات مختلف برای کودک می توان در نظر گرفت.

یک سالگی

از 11 ماهگی به بعد می توان غذای خانواده را به شرط آن که حاوی پروتئین، کالری و ویتامین های کافی بدون ادویه جات و نمک باشد، با پشت قاشق نرم و به کودک داد. اضافه نمودن نمک یا چربی های اشباع شده توصیه نمی گردد. می توان در غذای کودک از روغن زیتون حاوی امگا 3 استفاده کرد.

گوشت مرغ و ماهی نیز باید در رژیم غذایی بچه ها یک سال به بالا در نظر گرفته گردد .به خصوص ماهی به دلیل وجود چربی های غیراشباع امگا 3 هفته ای 2 بار توصیه می گردد. بهتر است به ندرت چاشنی به غذای کودک اضافه نمود. کافی است با اضافه نمودن نعنا، جعفری، گشنیز، کرفس، کلم بروکلی، آب لیموترش و آب نارنج هنگام پخت، غذای کودک را خوشمزه کنید.

پ