جاجیم زیراندازی دورو یا بالاپوشی زمستانی؟
به گزارش مجله گرگانلند، وقتی صحبت از جاجیم می گردد، بسیاری مان یاد آن طرح های رنگ به رنگش می افتیم. جاجیم نوعی از زیراندازهای سنتی ایرانی است که ما آن را بیشتر با دست بافته های عشایر می شناسیم. دست بافته هایی که هر کدامش، طرح و رنگی متفاوت دارد و همین رنگ هایش است که طرفداران اش را دوچندان می نماید.
با اینکه جاجیم به عنوان زیرانداز استفاده می گردد، گاهی نیز به عنوان بالاپوش گرم مورد استفاده قرار می گیرد. حتی در بین بعضی از خانواده های روستایی جاجیم را به عنوان چشم روشنی و جهیزیه به نوعروسان هدیه می دهند و به عنوان یادگاری ارزنده سال ها در خانوارها باقی می ماند. اما نکته اینجاست که خیلی وقت ها ممکن است جاجیم را با دیگر انواع بافته ها اشتباه بگیریم. به همین دلیل بدنیست که نگاهی به تاریخچه آن بیاندازیم و قدری دقیق تر آن را بشناسیم.
تاریخچه جاجیم
آن طور که بعضی منابع نوشته اند، پیشینه تعیین و دقیقی از جاجیم در دست نیست. اما درعین حال اینطور گفته شده که در قرن چهارم بعضی بافته های شبیه به جاجیم در نواحی گوناگون دیده می شده؛ اما نامی از جاجیم برای آن به کارنرفته است. در سال های اخیر، جاجیم به عنوان بافته ای شناخته شده که پراکندگی جغرافیایی بسیاری دارد و همین مساله نشان می دهد که بافته ای مختص نواحی سرد و کوهستانی است.
گفته می گردد که در ایران، کردهای آذربایجان غربی، بانه، سقز، مریوان، اورامان، سنندج، کامیاران و … جاجیم بافی داشته اند. جاجیم می تواند به صورت کامل دست بافت یا با دستگاه جاجیم بافی فراوری گردد. با این حال، بعضی ممکن است آن را با گلیم اشتباه بگیرند.
تفاوت جاجیم و گلیم
این ها از مهم ترین فرق های جاجیم و گلیم است که می تواند هنگام خرید هم به یاری شما بیاید.
- جاجیم نازک تر و لطیف تر از گلیم است.
- نحوه بافت جاجیم با طول و عرض کم است، اما گلیم در ابعاد تعیین و یک جا بافته می گردد.
- نقش های جاجیم به علت بافته شدن از طریق تار و پود، به شکل عمودی یا افقی است، اما گلیم این محدودیت ها را ندارد.
- چله گلیم از دید بیننده پنهان است؛ اما چله جاجیم تعیین تر است.
- در نهایت مخ چله در جاجیم بافی، رنگی است و همین به زیبایی محصول یاری می نماید.
شهرهای بافنده جاجیم
جاجیم بافی سنتی بیشتر در میان خانواده های روستایی و عشایر رواج دارد، اما برترین انواع جاجیم را می توان در میان ایلات ترکمن، آذربایجان، اردبیل، کردستان، کرمانشاه، همدان، لرستان و فارس پیدا کرد. البته بافندگان کرد به خصوص کردهای مهاباد هم جاجیم هایی با رنگ های تند و شاد می بافند.
در روستاهای کردستان، جاجیم به نام چادر شب پیج معروفیت دارد که با پشم بافته می گردد. در خراسان هم جاجیم به صورت گسترده فراوری می گردد.
راهنمای خرید جاجیم
اولین نکته ای که برای خرید جاجیم باید به آن توجه کنید، مناسب بودن جاجیم برای خانه شماست. البته جاجیم را بیشتر برای اتاق ها و راهروهای باریک انتخاب می نمایند؛ چرا که ابعاد این دست بافته مثل دیگر بافته ها نیست.
مسئله دیگری که باید در راهنمای خرید جاجیم به آن توجه کنید، نقطه تمایز آن با دیگر بافته ها مانند فرش است. مهم ترین نقطه تمایز هم، پرز ندادن جاجیم است. هنگام خرید خوب دقت کنید چرا که ممکن است دست بافته دیگری را به نام جاجیم به شما معرفی نمایند. این مساله را هم در خاطر داشته باشید که جاجیم این روزها بیشتر کاربری تزیینی دارد. به همین دلیل مناسب خانه هایی است که قدری رنگ و بوی سنتی دارد یا دکوراسیون آن متفاوت طراحی شده است.
قبل از خرید، ابعاد نقطه ای از خانه که قرار است جاجیم در آن قرار گیرد را میزان بگیرید تا خرید مناسبی برای آن داشته باشید. رنگ های جاجیم متنوع است؛ اما بیشتر با تناژ رنگی گرم همراه می گردد. به همین دلیل برای خانه هایی مناسب است که دیگر اجزای دکوراسیون آن مانند فرش، پرده و مبلمان، با این رنگ های گرم همراهی داشته باشد.
انواع جاجیم
اما انواع جاجیم را می توان با دسته بندی های مختلف تشخیص داد. یکی از دسته بندی های انواع جاجیم ، از لحاظ مواد مصرفی و بعلاوه از نظر طرح و نقش است. بیشترین تنوع جاجیم در همین دو گروه است چرا که طرح و نقش های مختلفی از جاجیم فراوری شده است.
بافت جاجیم را می توان از نظر مواد مصرفی به جاجیم پشمی، پشم و پنبه، ابریشم و پنبه و ابریشم در ابریشم تقسیم بندی کرد. جاجیم از نظر طرح و نقش هم بسیار فرق دارد و می تواند منقوش یا بی نقش باشد. جاجیم منقوش معمولا راه راه است و اشکال گل و گیاهان هم گاهی در آن به کارمی رود. جاجیم هایی که طرح دار هستند به مدل های مختلفی مثل گل پتویی، چهارخانه، آب و درخت، راه راه، هشت خانه و خانه پنج زاری تقسیم می شوند.
مزایا و معایب جاجیم
شاید مزایا و معایب بسیاری را بتوان برای جاجیم برشمرد، اما مهم ترین مزیت استفاده از جاجیم در دکوراسیون منزل، رنگ و نقش متنوعی است که دارد. این نوع دست بافته را می توانید به راحتی با دیگر اجزای دکوراسیون خانه که رنگ های گرم دارند، ترکیب کنید.
اگر بخواهیم به مهم ترین معایب مربوط به جاجیم اشاره کنیم این است که برای خانه های کوچک مناسب تر است و اگر آن را روی سنگ یا سرامیک کف خانه قرار دهید، امکان سر خوردن آن وجود دارد| البته این روزها با چسب های مخصوصی که به سرامیک می چسبد و ترمز فرش نامیده می گردد می توان این مشکل را حل کرد. گاهی در بافت جاجیم ، تراکم لازم برای چله های آن رعایت نمی گردد و همین مساله، طول عمر جاجیم را کم می نماید.
کاربردهای جاجیم
اما کاربردهای این نوع دست بافته مختلف است. امروزه کالاهای مختلفی را با بافته های جاجیم درست می نمایند؛ از کیف و پاف گرفته تا کوسن های با طرح جاجیم . بعضی ممکن است آن را به جای فرش های مرسوم به کار ببرند و بعضی هم برای تزیین نقاط خالی از آن استفاده نمایند. برترین کار این است که اگر دکوراسیون خانه شما می تواند با رنگ های مرسوم جاجیم هماهنگ باشد، ترکیبی از فرش و جاجیم را به کار ببرید.
کاربرد دیگر جاجیم ، استفاده در کوسن های مبل است. این کار به هماهنگ شدن بیشتر دکوراسیون یاری بسیاری می نماید. بعضی هم ترجیح می دهند از پاف های کنار مبل استفاده نمایند که طرح جاجیم را دارند. کاربرد دیگر جاجیم ، در پشتی هایی است که قدیم بیشتر استفاده می شد. البته مبل فرش ها هم از دیگر کاربردهای ترکیبی جاجیم در دکوراسیون خانه است.
برای تماشا آگهی های جاجیم کلیک کنید
روش شست وشو و نگهداری جاجیم
یکی از مهم ترین نکاتی که در نگهداری جاجیم باید به آن توجه کرد، کنار زدن غبار و خاک نشسته روی جاجیم است. این خاک و غبار می تواند در درازمدت به تار و پود جاجیم نفوذ کند و آن را از طراوت و تازگی بیاندازد. به همین دلیل سعی کنید هر چند وقت یکبار، جارو را خیلی ملایم روی سطح جاجیم بکشید تا غبار از روی آن کنار رود.
حتی اگر قصد دارید کل جاجیم را بشویید، بهتر است قبل از شستن به همین شکل غبار را از آن جدا کنید. برای شست وشو معمولا شامپوی فرش توصیه می گردد، اما بهتر است ملایم ترین نوع شامپو فرش را انتخاب کنید. جاجیم به علت دست بافت بودن، باید با ملایمت شسته گردد تا سال های طولانی تری کنار شما باشد.
برای شستن آن با شامپو فرش، ابتدا جاجیم را غبارزدایی کنید و سپس قدری از شامپو فرش را در حجم بیشتری از آب حل کنید. سپس با یک اسفنج نرم، روی سطح آن بکشید و سپس نیم ساعت به همین شکل رها کنید. بعد از گذشت زمان با یک دستمال زبر روی جاجیم بکشید و مدتی روی آن راه نروید تا خشک گردد.
این نکته را درنظر داشته باشید که برای طول عمر بیشتر جاجیم ، بهتر است آن را مقابل نور خورشید قرار ندهید؛ چرا که به مرور روی رنگ و دوام آن تاثیر می گذارد.
***