خبرنگاران ثمین باغچه بان؛ نویسنده و چهره موثر در موسیقی چندصدایی ایران - مجله گرگانلند

جهت دریافت خدمات طراحی و ساخت ویلا با گروه ساختمانی آبان در ارتباط باشید. گروه آبان با سالهای تجربه طراحی معماری و ساخت و مشارکت در پروژه های کوچک و بزرگ بهترین انتخاب جهت مشاوره و اجرا میباشد.

ثمین باغچه بان در 1304 خورشیدی در تبریز زاده شد. پدرش جبار باغچه بان در خانه خود کودکستانی به نام باغچه اطفال بنیاد نموده بود که در آن از بام تا شام سرود خوانده می شد. ثمین در همین باغچه و در میانه شعر و سرود چشم به دنیا گگردد و در کنار بچه ها دیگر از روش های پرورشی پدر بهره می برد.

ثمین هنوز خردسال بود که همراه خانواده و به سبب ماموریت پدر رهسپار شیراز شد و در آن جا نیز همه لحظات زندگی اش در کودکستان خانگی پدر گذشت. در 1311 خورشیدی خانواده باغچه بان باز ناگزیر از تغییر محل اقامت شد. این بار نوبت تهران بود که پدر در آن نخستین مدرسه آموزش کر و لال ها را به وجود آورد. زندگی پدر سرشار از فقر بود. میان مشغله های گونه گون از شاگرد قنادی گرفته تا آموزگاری، آموزش و پرورش بچه ها، به ویژه بچه ها کر و لال، بیشترین توان و زمان او را مصروف خود می داشت.

ثمین و ثمینه باغچه بان در کنار پدر (جبار باغچه بان) و مادرشان

ثمین به گفته خودش موش آزمایشگاه پدر شده بود. پدر گوش هایش را با موم پر می کرد و او را وا می داشت، بدون استفاده از حس شنوایی حرف های او را دریابد. آزمایش های پدر به نتیجه رسید و برای نخستین بار در ایران سمعکی را به نام تلفن گنگ اختراع کرد و آن را به نام خود به ثبت رسانید.

ثمین بدینگونه در فضای آموزش و پرورش کلاس پدر از ارتباط طبیعی صوت و کلام آگاهی پیدا کرد و دریافت که هر واژه بار صوتی و احساس موزیکال خود را دارد و این 2 را می توان جای یکدیگر نشانید. آزمایش های پدر از یک طرف و آشنایی مادر با موسیقی و تارنوازی از جهت دیگر تاثیری ترکیبی در ثمین بر جای نهاد که راه آینده او را روشن ساخت. ثمین در باغچه اطفال خواننده سرودهایی بود که از پیوند شعر پدر و آهنگ مادر پدید می آمد.

ثمین باغچه بان (1386-1304)

ثمین باغچه بان به گواه آفریده ها و آثار موسیقیایی

با گشایش تالار رودکی در 1348 خورشیدی ثمین باغچه بان نیز چون تنی چند از آهنگسازان دیگر به استخدام این سازمان در آمد. زال و رودابه نام نخستین اثر صحنه ای اوست که با الهام از شاهنامه فردوسی، برای اجرا در شب گشایش تالار آفریده شد. بنیاد گروه های آواز جمعی از طریق همسر نیز، او را برانگیخت که با کار روی ترانه های بومی ایران، قطعاتی برای آواز و گروه بیافریند.

در میان قطعات بازمانده از ثمین در وهله نخست می توان از بومی وار او یاد کرد که خودش به آن دلبستگی بسیار داشت و می گفت 20 سال منتظر مانده تا دری به تخته ای بخورد و آن را با ارکستر سنفونیک تهران اجرا کند. درخت سرو یکی دیگر از کارهای او در زمینه موسیقی بومی است که برای ارکستر بزرگ، گروه کر آواز جمعی و تکخوان، نوشته شده و بر محور این 2 بیتی معروف می گردد. فضا سازی های درخشان ثمین از وهم بیشه، انتظار و سوزش آتش، درخت سرو را به یکی از زیباترین قطعات موسیقی پیشرو تبدیل کرد. شلیل و ویرانه نیز از قطعات بومی تنظیم شده از طریق ثمین است که ارزش های ویژه خود را دارد.

پرستندگان و سپاهیان برای گروه آواز جمعی و ارکستر که داند که ... و من عاشقی ام برای آواز جمعی، تکخوان ارکستر، متل برای آواز جمعی، پیانو و سازهای ضربی و شعله سه رنگ از دیگر آثار به یاد ماندنی او به شمار می آید.

ثمین باغچه بان و فرزندش، کاوه

ثمین باغچه بان و موسیقی های گوش نواز برای بچه ها

ثمین باغچه بان قطعات برانگیزاننده ای نیز برای بچه ها ساخته که تعدادی از آن ها را موسسه ماهور زیر عنوان رنگین کمون به بازار فرستاده است. ثمین، رنگین کمون را به پدرش اهدا نموده که نخستین شعرها و سروده ها را به او یاد داده و برایش دفترچه نقاشی و مدادهای رنگی خریده... و دستش را گرفته تا بتواند تصویر اولین آهو، کشتی، کلاغ، خورشید و آدم ها را بکشد...

اجرای قطعات رنگین کمون را شماری از اعضای ارکستر سنفونیک رادیو وین، به رهبری توماس کریستیان داوید بر عهده داشته اند و متن ها را بهجت قصری(سوپرانو) و اولین باغچه بان(متسو سوپرانو) خوانده اند.

رنگین کمون، مشهورترین اثر ثمین در میان ایرانیان است

ویژگی و سبک و سیاق ثمین باغچه بان

عبدالحمید اشراق دوست نزدیک باغچه بان و سردبیر مجله موزیک ایران در دهه 30 خورشیدی در ایران، در این باره می گوید: ثمین باغچه بان سعی می کرد در کارهایش نوگرایی ایجاد کند. اگر شما لالایی یا دو زلفونت را بشنوید می دانید که صندلی خاصی در فرهنگ موسیقی ایران دارد. یکی دیگر از شاهکارهای ثمین این بود که برای موسیقی برای مصرع های رباعیات، قالبی درست کرد. یعنی برای هر مصرعی، یک قالب موسیقی خاص درست کرد که هم با ریتم هم با وزن و هم با شعر، همخوانی کند و مأنوس باشد. آن چیزی که مستمعین را به دقت بیشتر در شنیدن کارهای او مجبور می کرد، تیترهایی بود که انتخاب می کرد و سعی می کرد این تیترها را با به کار بردن نت های زینت، تم و گام به مستمع عرضه کند. به عنوان مثال در کارهایی مانند دوره گرد یا تو رو می خوام و تار گسسته فکر می کرد، چگونه این نت ها را با هم ترکیب کند که بتوانند جوابگوی کلمه دوره گرد یا کلمه تو رو می خوام یا کلمه تار گسسته باشد و در تمام این کارها نیز پیروز بود. ثمین با حسین آصفی ارتباط نزدیک داشت، آنها هر دو به ترکیه رفتند و برگشتند.

او ادامه می دهد: کلمه سبک را نباید برای روش باغچه بان عنوان کرد. سبک بیشتر با موسیقی کلاسیک ایرانی به کار برده می گردد. ثمین ترکیباتی داشت از نت ها و گام های مختلف، برای نشان دادن فرهنگ مردمی ایران. او سعی می کرد، قالب موسیقی را با مصرع مطرح کند و این را نمی توان سبک نامید. کارهای او چند نوع سیستم داشت، سوئیت هایی داشت که بسیار جالب بود و همچنین کارهایی مانند لالایی، دو زلفونت، تار گسسته، دوره گرد و تو رو می خوام که درهرکدام از این کارها، فرهنگ مردمی را با نت ارایه می کرد.

نقاشان می گویند، خط و رنگ 2 عاملی است که هر کدام چیزی را مطرح می نماید، خط بیانگر اعتقادات و رنگ نشان دهنده احساسات است. سمین با نت ها این کار را می کرد. ثمین و همسرش اولین در کنسرواتواری که درس می خوانند با هم آشنا شدند و پس از بازگشتن به ایران در سال 1329 ازدواج کردند، هر 2 خیلی کم حرف می زدند و همکاری بسیار خوبی با هم داشتند.

ثمین باغچه بان در صندلی ادیب و مترجم

نمی توان از ثمین باغچه بان سخن گفت و از تلاش های او در زمینه ادبیات سخن به میان نیاوریم. او از نادر موسیقیدانان ایرانی بود که دستی توانا در نوشتن داشت و گزارش، نقد و قصه می نوشت.

در سفر ترکیه به ناظم حکمت شاعر چپ گرای ترک علاقمند شد و در بازگشت به ایران، بعضی از آثار او را به فارسی برگرداند. بعدها به ترتیب سراغ عزیز نسین و یاشار کمال رفت و کارهایی از آن 2 را نیز به فارسی در آورد.

ثمین خود می گفت که نخستین معرف شاعران و نویسندگان برجسته ترک به جامعه فرهنگی ایران بوده است. در جمع 12 جلد کتاب از ثمین به یادگار مانده که بیشتر آن ها به چاپ های بعدی رسیده است. چند متن دیگر نیز در دوره مهاجرت به ترکیه (از سال 1326 خورشیدی به بعد) فراهم آورده بود و در جستجوی ناشری امین بود که آن ها را به دستش بسپارد و چنین نشد.

او در ایران، کتابی درباره پدرش به نام چهره هایی از پدرم در تیراژ محدود یک هزار و 100 نسخه منتشر نموده است.

ثمین باغچه بان و مرگ در غربت

ثمین باغچه بان آهنگساز پیشرو ایرانی که همواره آرزو داشت هر روز نوروز و هر چهارشنبه، چهارشنبه سوری باشد، درست در چهارشنبه سوری 1386 خورشیدی و در 29 اسفند در استانبول درگذشت و در نخستین روز نوروز به خاک سپرده شد.

آرامگاه ثمین باغچه بان در گورستان ایرانیان استانبول